Şirazlı Sadi'den mülhem bir nefis muhasebesi: Fakir: Cömertlerin
elinde para yok, parası olanlarda cömertlik yok. Fakirin kudret eli
bağlanmış, zenginin irade ayağı kırık... Ah şu mürüvvetsiz zenginler!
Zengin: Saçmalıyorsun efendi!.. Zenginler miskinlerin geçimi,
münzevilerin ambarı, dilencilerin başvuru makamı, yolcuların
sığınağıdır... Mürüvvetleri öyledir ki, evvel elinin altındakiler yemek
yer, kendileri sonra sofraya oturur. İkramın fazlasını yetimlere, dul
kadınlara, ihtiyarlara, akraba ve komşulara ulaştırırlar. Zekâtı,
fitresi, hediyesi, sadakası, kurbanı, adağı ayrı ayrı... Fakirler onun
devletine erişebilir mi sanırsın? Boş mideden ne kuvvet, boş elden ne
lütuf, bağlı ayaktan ne yolculuk?!.. Perişan eden fakirlikten Allah'a
sığınırım!
- Bunu duymuşsun ama efendim Muhammed Mustafa'nın "Fakirlik iftiharımdır!" dediğini duymamışsın sen.
- Sus... Senin o dediğini Hz. Peygamber rıza yolunun yiğitleri,
kader meydanının asil süvarileri için söylemiştir. Yoksa miskin miskin
oturup fakirlikle iftihar edilmez. Kul Rabb'inden isterken bile zengin
olmalı; kulübe yerine kâşâne, Haliç yerine Boğaziçi istemeli.
- Eline geçmeyecek olduktan sonra...
- Sebeplere yapışmaz ve helalinden çalışmazsa elbette eline
geçmez. Ama istediğine oranla çok çalışırsan Allah elbette verir. Hem
bilmez misin ki marifetsiz fakir huzura eremez. Huzuru olmayanın küfre
varma tehlikesi vardır. Oysa çalışır, sebeplere yapışır, tevekkül eder
ve işini doğru yaparsa Allah fakirin gayretini bereketlendirir, kerem
hazinesinden nimetler sunar.
- A zavallı aldanmış!.. Öyle abarttın ki seni duyan da
zenginleri dertlerin panzehiri, rızık hazinesinin anahtarı sanacak. Oysa
zengin dediklerin, mala ve nimete dalmış, itibar ve servete kapılmış,
özel mahallelerde oturup halktan kaçan, lüks AVM'den başka yerde
kendilerini anlamlandıramayan, kibirli, kendini beğenmiş, bencil
ödleklerden gayrı nedir ki? Kazara bir yoksul ile yoldaşlık etseler,
birlikte bulunsalar sadece küçümseyerek konuşur, tiksinerek bakarlar.
Kibirleri vardır ama ilimleri, kültürleri, sanatları, gülümsemeleri
yoktur. Çok paraya sahiptir ama bir medeniyete sahip değildir. Sahip
oldukları mal ve taşıdıklarını zannettikleri itibar(!) yüzünden
kendilerini dev aynasında görürler, çalışanlarına hor bakar, işçilerini
azarlar, kapılarına gelenden tiksinirler. Hırsta cömert, vermede
cimri... İbadetçe başkalarından geride olup da malca ileride olanlar
sureta zengindir, ama hakikatte fakirin ta kendisidir. Bilgeye karşı mal
ile övünen amber de olsa toprak hükmündedir.
- Çok ileri gittin! Zengin dediğin kerem sahibidir.
- Güleyim bari, hepsi paranın kölesidir. Mart bulutu gibi,
gürler ama yağmazlar. Güneş olduklarını iddia ederler ama kimsenin
yüzüne veya hanesine doğmazlar; ışıklarını göstermezler. Kudret onlara
at vermiştir ama binmezler. Zavallılar, meşakkatle mal biriktirip
cimrilikle saklarlar ve sonunda hasretle bırakıp giderler. Zengin
hayatlarını fakirlerden gizlemek için de kendilerine siteler kurup
güvenlik memurları tutarlar. Ta ki kendi ayarlarında olmayan biri
gelirse içeri almasınlar, kapıya birisi gelirse ellerini göğsüne dayayıp
"İçerde kimse yok!" desinler. Yalan değildir hani!
- Peki beklentisi olanlardan bıktıkları ve dilenci fakirlerden
gına geldiği için böyle yapıyor olamazlar mı? Hani denizde kum, çevrede
fakir... Her kılıkta, her rütbede, her kademede üstelik... Hatem-i Taî
çölde değil de şehirde yaşasaydı herhalde adı cömertlik defterinin
başına yazılamazdı.
- Sen cimrilikle cömertlik, fakirlikle zenginlik arasında tamah sahibi birisin anlaşılan.
- Tamahı ben yalnızca zenginlerde görürüm ki zenginlikleri
arttıkça haramı helali düşünmez olurlar. Fakiri ise haramdan, helalden
Allah muhafaza eder. Fakir cefaya katlanır, sabreder, haline şükreder...
Bunlar hep Allah'ın hoşuna giden şeylerdir...
- Anlaşıldı, biraz daha ileri gidersen alan eli veren elden
üstün sayacaksın. Oysa çeşit çeşit suç işleyen, haksız işler yapan ve
duvar delenler de fakirlerden değil midir? Yoksulun zindana düşmesi
zenginden çoktur.
- Tabii ya; zengin hiç duvar delmez, güç gösterip duvarı ortadan
kaldırır. Nefsinin arzularına cevap verirken imkânları kullanır ama
fakir bununla sınanır. Sen bilemezsin, fakirlik insana sınav olmak üzere
neler yaptırır neler. Umulur ki fakir bu sınavı kazansın!.. Senin gibi
zenginlerin sınavı ise zindan ile değil, kibir ile... Saklamak ile
değil, vermek ile... Nice iffetliler fakirlik sebebiyle fesadın ortasına
düşerler ama nice iffetsizler de zenginlik sebebiyle bizzat fesat
çıkarırlar. İşte bu yüzden ben şu zenginlerin haline acıyorum.
- Sen onların haline imreniyor olmayasın?
- Asla!.. Ben fakirim. Kabul... Ama bence fakirlerin en iyisi
zengini ve zenginliği önemsemeyen; zenginin en büyüğü de zenginliğini
arttırmak için meşru yolda ilerlerken fakir gibi yaşayandır.
- Bence de zenginin en büyüğü, fakirin derdini çeken; fakirin en iyisi de fakirlik yüzünden harama yaklaşmayandır.